VOGELFOTOGRAFIE IN EXTREMADURA
Zwerven door Extremadura (deel 4 van 4)
Kriskras door een prachtige Spaanse provincie
Zwerven door Extremadura is een feest, om meer dan één reden. De grote verscheidenheid aan biotopen, de uitstekende wegen, de rust en ongereptheid en de soortenrijkdom, zijn maar enkele redenen om uit te kijken naar een aantal dagen zwerven. Door de grote afstanden bedoel ik met dat zwerven, zwerven met de auto. Zoals bekend is de kans op fotografisch succes groter als de fotograaf door zijn onderwerp niet herkend wordt. Een auto dus, als mobiele schuilplaats om vanuit te fotograferen. Lekker rondrijden en kijken waar de leukste kansen te vinden zijn. Op die zwerftochten kan je van alles tegenkomen. In dit laatste deel van het blog probeer ik een indruk te geven waar je kunt rondrijden, wat voor biotoop je daar treft en welke soorten daar te vinden zijn. Natuurlijk geïllustreerd met foto's van die soorten. Als uitgangspunt voor een indeling neem ik de verschillende biotopen van Extremadura. In de eerste drie delen van het weblog zijn al de dorpen en steden (deel 1: regio & Trujillo) en de gieren in Parque Nacional Monfraguë (deel 2: gieren van Extremadura) aan de orde geweest. Deel 3 begon al wat meer op het resultaat van zwerven te lijken, maar zoomde in op enkele mooie soorten van Extremadura. In dit deel dus de indeling op biotoop, te beginnen met de ....
Foto 1. Een open dehesa in Extremadura (bij Jaraicejo)
Dehesa
Het typische landschap van Extremadura is de dehesa. Door de erg arme grond van Extremadura is continue akkerbouw niet mogelijk. De grond is na een oogst uitgeput en dient enkele jaren te herstellen. In die tussenliggende jaren wordt er veeteelt bedreven (als er überhaupt nog landbouw wordt bedreven op deze gronden). De bekende zwarte varkens 'pata negra', maar ook runderen en geiten worden in de grote velden geweid en lopen daar min of meer vrij rond. Om de dieren in de zomer voldoende schaduw en het jaar rond voldoende voedsel (in de vorm van eikels) aan te bieden, worden op de arme gronden steeneiken (en in mindere mate) kurkeiken geplant. Deze steen- en kurkeiken worden in een typische vorm gesnoeid: een hoofdstam splitst in drie grote takken. Deze snoeiwijze geeft de optimale combinatie van schaduw en eikelopbrengst.
Afhankelijk van de intensiteit van begrazing zijn de dehesa's open (met wijd uiteen staande eiken en laag grasland tussen de eiken bij intensieve begrazing) of begroeid met kleine eikjes, hoog opgeschoten kruiden en struiken (bij weinig intensieve begrazing). De rondtrekkende dieren, het gras en de kruiden en struiken trekken allerhande insecten, reptielen, zoogdieren en vogels aan. De tussenliggende stroompjes, poeltjes en vennetjes maken het plaatje compleet. Dit evenwicht is de reden van de grote soortdichtheid van de dehesa's.
Door de dehesa's lopen zandwegen van sterk wisselende kwaliteit. Soms toegankelijk, soms niet. Je kunt er heerlijk zwerven en kijken wat er voor je lens komt.
De dehesa's tussen Trujillo en Torrejón el Rubio, ten zuidoosten van Jaraicejo, tussen Trujillo en Santa Marta de Magasca en ten westen van Herguijuela heb ik vaak bezocht. Er liggen (redelijk) goede, rustige wegen, Dus alle tijd om eens te parkeren en te kijken wat er gebeurd in de on-Hollandse rust en stilte van dit prachtige biotoop.
Foto 2. Een bloeiende steeneik in de dehesa (bij Jaraicejo; april)
Foto 3. Een nieuwsgierige boomleeuwerik komt een kijkje nemen bij de auto.
Foto 5. Een grauwe gors zingt, bijna letterlijk, de longen uit zijn lijf.
Foto 4. Overal aanwezig: de roodkopklauwier. Nu nog fotograferen, dat is andere koek.
Foto 6. Ruig, arm en prachtig. Granieten rotsen vormen het landschap.
Ruig, open landschap
De toplaag van de bodem in Extremadura is op sommige plaatsen erg dun. Op die plekken is het onderliggende gesteente te zien. Grofweg is dat gesteente te verdelen in graniet (foto 6; hard gesteente dat in de loop der tijd rond is afgesleten) en Pizarrogesteente (foto7; leisteenachtig gesteente, is zachter en slijt ruwer af). Ten zuiden van Trujillo, op weg naar Herguijuela, is open landschap te zien, waarin overal granieten 'boulders' liggen. Tussen de rotsen groeit gras en brem. Ten noorden van Trujillo, op weg naar Torrejón el Rubio, is vooral het pizarrogesteente te zien in de dehesa's.
In deze ruigte lijkt het doods en dor, zeker in de zomer. Maar niets is minder waar. Zeker in die stukken waar de bremmen grote groepen vormen is het goed opletten, bijvoorbeeld voor de kuifkoekoek (Clamator glandarius). De kuifkoekoek voedt zich met de harige rupsen die in de bremmen zitten. Zeker als er in zo'n bremgroep ook nog enkele eksters (Pica pica) aanwezig zijn, is de kans op kuifkoekoek groter. De kuifkoekoeken kapen de nesten van de eksters. Daarom zijn deze twee soorten vaak dicht bij elkaar te vinden.
In het voorjaar, na de natte winter, bloeien de kruiden in het gras in dit open landschap. Dat geeft weer heel andere beelden. Onder andere de rode patrijs (Alectoris rufa) kon ik in een frisse voorjaarssetting vereeuwigen (foto 9).
Zwaluwen, boeren en huis, vliegen eigenlijk overal rond, In het voorjaar kwam ik een vrij grote groep huiszwaluwen tegen bij een plasje regenwater (foto 10). De modder werd door de huiszwaluwen me de snavel opgeschept en weggevoerd voor de bouw van het nest. Het was een gaan en komen van huiszwaluwen. Om de zwaluwen niet te doen schrikken heb ik de foto's gemaakt, liggend op de grond, onder de auto door. Weer eens iets anders.
Foto 7. Een roodkopklauwier op pizarroleisteen
Foto 9. Een kuifkoekoek op een bremtak.
Foto 9. Rode patrijs op stap door de bloeiende kamille.
Foto 8. Huiszwaluw bij een plasje regenwater:
een doe-het-zelfmarkt met een eenvoudig assortiment.
Foto 12. De witte paaltjesroute door de steppe naar Santa Marta de Magasca.
Foto 11. De steppe van Cáceres: open en onherbergzaam. Maar vol van leven.
Steppe
Het Spaanse equivalent van onze polder. Ruim, open en in de zomer bloed- en bloedheet. Lange rechte wegen doorsnijden de eindeloze velden. Links en rechts een waterpoeltje, hekken en stenen muurtjes scheiden de kavels en electriciteitsleidingen zijn veelal voorzien van nestkastjes.
De steppe. Een, op het eerste oog, stil gebied. Maar zet de auto maar neer en pak de verrekijker of telescoop er eens bij. Grauwe kiekendieven, slangenarend, vale en monniksgier, hop, kalander-, kuif-, thekla- en misschien zelfs wel (kleine) kortteenleeuwerik, schreeuwen om aandacht. De kleine graszanger, met zijn opvallend onopvallende zit-zit-zit-zit, is bij graslanden vrijwel altijd te horen. Kortom, je verveelt je geen moment.
De steppe ten noorden van de snelweg tussen Trujillo en Cáceres is groot en goed met de auto te doorkruisen. Langs de weg naar Santa Marta de Magasca is al veel te zien. Nadeel van de weg is dat deze geen berm heeft waar je in kunt parkeren, er hard gereden wordt en (van horen zeggen) er direct bekeurd wordt als je stil gaat staan met de auto. Neem na een aantal kilometers eens de onverharde, maar goed te berijden weg aan de linkerhand. Deze weg slingert meer dan 20 kilometer door de steppe en eindigt op de doorgaande weg tussen Talaván en Cáceres.
Ten noordoosten van Trujillo ligt de steppe van Belén. Een mooie route is de volgende. Rij op de weg van Torrecillas de la Tiesa naar Aldeacentenera rechtsaf de steppe op in de richting van Trujillo. Deze weg biedt links en rechts uitgebreide uitzichten, ruïnes, steenhopen, palen en bomen. Het wegdek kan van jaar tot jaar erg verschillen in kwaliteit. De laatste jaren heb ik de weg steeds helemaal door kunnen rijden naar Trujillo. Onderweg kan je nog afslaan naar zijwegen die zeker de moeite waard zijn om te bezoeken.
De laatste steppe die ik hier noem is de steppe van La Serena. Deze steppe ligt zuidelijk in Extremadura. Deze steppe kun je (in verband met het licht in de rug) het beste naar het Noorden doorkruisen. Neem daartoe op de weg van Cabeza del Buey naar Almorchon de afslag naar reechts de steppe op. Langs deze weg zijn op verschillende plaatsen vrij grote groepen bomen en struiken te vinden, waar zich van alles ophoudt. Langs deze weg heb ik ook van vrij dichtbij de kleine en grote trappen gezien.
Fotograferen kan eigenlijk alleen vanuit de auto. Rondwandelen heeft geen zin. De vogels in Extremadura zijn schuw, ook op de steppes. De schuwheid komt mogelijk van de uitgebreide jacht die elk voorjaar losbarst. Uit de auto gaan betekent dus dat alles op de vleugels gaat. Daarnaast is het, zeker in het late voorjaar en de zomer, veel te heet om comfortabel te kunnen werken. Let er op dat je op de hete dagen, zeker als je gaat rondrijden op de steppe voldoende water mee neemt. Natuurlijk is de bewoonde wereld vrij snel te bereiken door even door te rijden, maar dat kan mooie fotomomenten kosten.
Foto 13. Een steenuil in een nestkast langs de wittepaaltjesroute naar Santa Marta de Magasca.
Foto 16. Een juveniele grauwe kiekendief komt een kijkje nemen bij de auto.
Foto 15. Een baltsende kleine trap op de steppe van La Serena.
Foto 14. Een man grauwe kiekendief 'flies by'.
Foto 17. De kuifleeuwerik (theklaleeuwerik?) is ook op de steppes een algemeen voorkomende soort.
Foto 17. Een dwergarend dook naast de auto op, met in zijn klauwen een parelhagedis (Timon lepidus).
Ruigtes
Extremadura is niet zo mooi aangeveegd als Nederland. Kruiden en struiken kunnen lekker hun gang gaan. Langs veel wegen zijn daarom ook mooie kruidenranden te zien en grote braamstruiken. Fantastische nestplaatsen voor de kleine zangertjes.
Omdat het in het algemeen erg rustig is in Extremadura, is met enig zoeken een prima plekje bij zo'n kruidenrand te vinden, met de zon in de rug en de auto geparkeerd op een ongestoord plaatsje. Ook hier is, net als bij de steppe, werken vanuit de auto of vanuit een meegbracht schuiltentje, aangewezen. Want de vogels zijn, zoals eerder gezegd, schuw.
Zeker de moeite waard dus om ook aan de ruige kruidenrandjes voldoende tijd te besteden.
Foto 20. Een Spaanse mus man in de bloeiende kruiden.
Foto 18. Iberische haas in een kruidenrand.
Foto 19. Een kleine zwartkop man boven een braamstruik.
Foto 21. Een baardgrasmus in een ton-sur-ton setting.
Tot zover.
Klik HIER om door te gaan naar het eerste deel 'Extremadura: regio en Trujillo' van het Extremadura weblog.
Klik HIER om door te gaan naar het tweede deel 'Gieren van Extremadura' van het Extremadura weblog.
Klik HIER om door te gaan naar het derde deel 'Gieren van Extremadura' van het Extremadura weblog.
Een dehesa bij Zorita in volle bloei